Wiele osób staje przed dylematem, jak przeprowadzić dział spadku po rodzicach. Zgodnie z art. 1035 Kodeksu cywilnego „jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego stosuje się przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych”. Taki zapis oznacza, że do czasu zniesienia takiej współwłasności lub dokonania działu spadku spadkobiercy są współwłaścicielami rzeczy oraz praw wchodzących w skład spadku.
Zgodnie z art. 1037 Kodeksu cywilnego „dział spadku może nastąpić bądź na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców”. W przypadku nieruchomości należącej do spadku, umowa o dział powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.
Dział spadku może zostać przeprowadzony w sądzie albo u notariusza, ale w tym przypadku konieczna jest zgodna wola wszystkich spadkobierców.
Dokumenty wymagane podczas postępowania spadkowego to głównie postanowienie sądu lub akt poświadczenia dziedziczenia stwierdzający nabycie spadku, ponieważ z nich wynika określenie spadkobierców. Konieczne jest również poświadczenie tytułów prawnych spadkodawcy do składników pozostawionego majątku, jak na przykład odpis z księgi wieczystej, akt własności gruntu oraz wypis z rejestru gruntów, akt uzyskania własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu wraz z zaświadczeniem ze spółdzielni lub od zarządcy nieruchomości o niezaleganiu z bieżącymi opłatami.
Koszty notarialne działu spadu
Stawki określa rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 28.06.2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej. Podstawą do określenia maksymalnej stawki taksy notarialnej, wyliczanej przez notariusza, jest całkowita wartość majątku który podlega działowi. Maksymalne kwoty są następujące (do nich dolicza się 23% VAT):
- < 3 tys. zł – maks. opłata 100 zł,
- 3-10 tys. zł – 100 zł + 3% od nadwyżki powyżej 3 tys. zł,
- 10-30 tys. zł – 310 zł + 2% od nadwyżki powyżej 10 tys. zł,
- 30-60 tys. zł – 710 zł + 1% od nadwyżki powyżej 30 tys. zł,
- 60 tys. zł – 1 mln zł – 1010 zł + 0,4% od nadwyżki powyżej 60 tys. zł,
- > 1-2 mln zł – 4770 zł + 0,2% od nadwyżki powyżej 1 mln zł,
- > 2 tys. zł – 6770 zł + 0,25% od nadwyżki powyżej 2 mln zł, nie więcej jednak niż 10 tys. zł, a w przypadku czynności dokonywanych pomiędzy osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowiźnie więcej niż 7,5 tys. zł.
Sądowy dział spadku
Notarialny dział spadku jest mniej sformalizowany i odbywa się szybciej niż dział sądowy. W trybie sądowym, składanym do sądu właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy, a w przypadku jeśli nie można ustalić – ze względu na położenie majątku spadkowego, w składanym wniosku o dział spadku przedstawiamy:
- postanowienie o nabyciu spadku albo zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia,
- spis inwentarza spadku, a jeśli nie został przygotowany należy wskazać majątek przeznaczony do podziału,
- informację o miejscu przechowywania testamentu/testamentów spadkodawcy.
W postępowaniu spadkowym prowadzonym przez sąd ustalany jest przez ten sąd, na podstawie wyjaśnień uczestników postępowania, skład oraz wartość spadku do podziału.
Stan spadku ustala się na moment otwarcia spadku czyli moment śmierci spadkodawcy, z kolei wartość spadku ustalana jest według cen z chwili dokonania działu spadku. Zgodne określenie przez zainteresowane strony wartości przedmiotów spadku sprawia, że sąd nie musi dokonywać oceny ich wartości. Dopiero w sytuacji konfliktu między spadkobiercami sąd powołuje biegłego do wyceny majątku. Od prawidłowej wyceny zależy wartość schedy spadkowej każdego ze spadkobierców.
W przypadku nieruchomości sąd uwzględnia jej wartość na dzień dokonywania działu. Ponadto jeśli spadek obejmuje nieruchomość, to wymagany jest odpis z księgi wieczystej, aby potwierdzić własność spadkodawcy.
W trybie umownym i spadkowym istnieją następujące metody dokonania działu spadku:
- podział fizyczny spadku czyli podział w naturze,
- przyznanie przedmiotów spadkowych jednemu spadkobiercy, z obowiązkiem albo bez obowiązku spłaty pozostałych spadkobierców,
- podział cywilny w ramach którego następuje sprzedaż przedmiotów wchodzących w skład spadku i następnie podział uzyskanych środków finansowych między spadkobierców.
Opłaty sądowe w przypadku składania wniosku o dział spadku mają różną wysokość. Obowiązuje stała opłata sądowa w wysokości 500 złotych, a w przypadku złożonego przez strony zgodnego projektu działu spadku opłata wynosi 300 złotych. W przypadku zawarcia we wniosku żądania zniesienia współwłasności opłata wynosi 1000 złotych, a w przypadku złożonego przez strony zgodnego projektu działu spadku i zniesienia współwłasności opłata wynosi 600 złotych.
Podsumowując można powiedzieć, że w sądzie za dział spadku wydamy znacznie mniej, jednak postępowanie jest dłuższe. Opłata za usługi notariusza jest wyższa, ale postępowanie odbywa się szybciej i jest mniej skomplikowane.