W wielu wypadkach spadkobiercy bez problemu dochodzą do porozumienia, nie mając problemu ze sposobem podziału spadku. Nie zawsze otrzymanie spadku oznacza jedynie benefity. Czasami korzyści majątkowe przyćmione są nieporozumieniami czy wręcz waśnią między spadkobiercami. Jeśli nie dojdzie między nimi do porozumienia, wówczas konieczny jest podział spadku. Ogólne zasady działu spadku określa prawo, jednak nie istnieje jedna obowiązująca reguła. Nie można przecież w taki sam sposób podzielić pieniędzy i nieruchomości. Podział spadku jest więc zależny od różnych okoliczności i czynników, wśród których najistotniejszy jest skład spadku. Zwykle najprostsze do podziału są środki finansowe. Kwestia podziału komplikuje się w przypadku nieruchomości.
Według prawa każdy ze spadkobierców nabywa określony udział w spadku, chyba że strony postanowią inaczej, a wielkość udziału określona jest albo w ustawie albo w testamencie, jeśli został on sporządzony. Samo określenie, że spadkobierca otrzyma np. ½ lub ¼ całego spadku nie rozwiązuje jednak kwestii, co kto otrzyma w ramach podziału. Konkretne składniki majątku są przez spadkobierców otrzymywane na własność dopiero po dokonaniu podziału spadku. Na podział ma wpływ liczba spadkobierców, ich udział w spadku i sam skład majątku spadkowego. Jeżeli strony są zgodne, to w przypadku pieniędzy i ruchomości podział jest zwykle najprostszy – spadkobiercy dokonują po prostu fizycznego rozdziału. Jeśli natomiast do spadku wlicza się nieruchomość, to konieczne jest dokonanie podziału w sądzie albo u notariusza, ale tylko za zgodą wszystkich zainteresowanych stron.
WARTO PAMIĘTAĆ!
Dział spadku jest dokonywany stosownie do wielkości udziału w spadku, oprócz sytuacji, kiedy strony godzą się na inny podział (np. strona godzi się na otrzymanie mniejszego udziału w spadku niż jej przysługuje). Nie istnieje jedna zasada dotycząca podziału każdego spadku. Inaczej dokonuje się podziału ruchomych składników majątku, a inaczej nieruchomości. Zasadniczy wpływ na podział majątku ma porozumienie stron lub jego brak, który komplikuje i wydłuża proces podziału.
Opcje dokonywania podziału spadku
Podziału spadku można dokonać na kilka sposobów. Najbardziej skomplikowany wariant dotyczy nieruchomości, zwykle jednej przy wielu spadkobiercach, co najczęściej prowadzi do sytuacji konfliktowych. W przypadku nieruchomości można dokonać jej fizycznego podziału lub podziału do korzystania. Jednak, zwłaszcza w przypadku nieruchomości zabudowanych, ten wariant rzadko wchodzi w grę. Zdarza się jednak sytuacja przyznania jednego piętra domu jednemu spadkobiercy innego piętra drugiemu. Rzadko ma miejsce sytuacja fizycznego podziału w przypadku mieszkania. Najczęściej dochodzi do dzielenia niezabudowanych działek o odpowiednio dużej powierzchni.
Można również przyznać nieruchomość jednemu albo większej liczbie spadkobierców z obowiązkiem spłaty pozostałych lub bez obowiązku spłaty, ale tylko w sytuacji, gdy pozostali wyrażą na to zgodę, ponieważ bez niej nie można pozbawiać ich udziału w majątku spadkowym. Sytuacja przyznania spadku dwu lub więcej osobom jest uzasadniona na przykład w przypadku małżeństwa albo rodzeństwa. Często występuje także sytuacja, kiedy jeden ze spadkobierców wnosi o przyznanie mu nieruchomości, szczególnie jeśli ma wyższy udział w spadku niż pozostali albo posiada środki pozwalające na spłacenie pozostałych spadkobierców.
Można sprzedać nieruchomość na licytacji i podzielić środki wśród spadkobierców, co jest rozwiązaniem stosowanym, gdy żaden ze spadkobierców nie chce przejąć nieruchomości albo spadkobiercy nie mogą dojść do porozumienia w sprawie podziału. W takiej sytuacji decyzję o sprzedaży nieruchomości i podziale środków podejmuje sąd.
WARTO PAMIĘTAĆ!
Do możliwości dokonania podziału spadku należą podział fizyczny, podział do korzystania, przyznanie jednemu lub więcej spadkobiercom i obowiązek spłaty pozostałych lub sprzedaż i dokonanie podziału środków. Sposób podziału zależy głównie od woli stron, składu spadku i możliwości lub jej braku do dokonania podziału fizycznego lub podziału do korzystania.
Terminy i procedura dokonywania działu spadku
W przypadku gdy spadkobiercy są zgodni w kwestii podziału majątku, mogą go dokonać samodzielnie. Jeśli w grę wchodzi nieruchomość, dla zachowania ważności w świetle prawa, procedura podziału musi zostać dokonana w sądzie lub u notariusza. Podział u notariusza jest nieskomplikowany, jednak niesie za sobą dość wysokie koszty. Jest dobrowolny, dlatego muszą na niego wyrazić zgodę wszystkie zainteresowane strony. Podział może obejmować opcję podziału fizycznego, podziału do korzystania, przyznania nieruchomości jednemu ze spadkobierców lub jej sprzedaży. Każdy ze spadkobierców ma możliwość podarowania swojego udział innemu spadkobiercy.
W przypadku braku zgody stron co do podziału spadku konieczne jest wniesienie sprawy do sądu cywilnego. Jeśli w skład spadku wchodzi nieruchomość, powinien to być sąd właściwy miejscowo ze względu na położenie nieruchomości. Sprawa toczy się w postępowaniu nieprocesowym. Wniosek musi zawierać oznaczenie wnioskodawcy, podanie wszystkich uczestników, określenie spadkodawcy, w tym kiedy i gdzie zmarł, wskazanie, kto nabył spadek i w jakim udziale oraz na jakiej podstawie. Należy również dołączyć dokument potwierdzający nabycie spadku, ponieważ niemożliwe jest dokonanie podziału spadku bez oficjalnego wcześniejszego nabycia. Konieczne jest wskazanie, w jaki sposób spadek ma zostać podzielony. Pozostali spadkobiercy mogą przedstawić zdanie odrębne dotyczące wniosku – nie mają obowiązku wyrazić zgody. Ostateczną decyzję, na podstawie uzyskanych informacji, podejmuje sąd.
WARTO PAMIĘTAĆ!
Sprawa o dział spadku może zostać przeprowadzona u notariusza, gdy spadkobiercy są zgodni, lub w sądzie, gdy brak jednolitego stanowiska. We wniosku należy wymienić wszystkich spadkobierców i wskazać proponowany sposób podziału majątku, a sąd podejmie decyzję zależnie od tego, co uzna za najlepsze w danych okolicznościach.
Ugoda w sprawie o dział spadku
Nie istnieją przeszkody formalne, aby w postępowaniu dotyczącym działu spadku można było zawrzeć ugodę. Jeśli będzie ona możliwa do wykonania i oczywiście zgodna z przepisami prawa, to sąd ją zatwierdzi. Moc prawna ugody jest taka sama jak wyroku sądowego, może też być egzekwowana u komornika. Można przyznać całość majątku bez obowiązku spłaty albo rozłożyć spłatę nawet na 10 lat, jeśli taka jest wola stron ugody.
Nie istnieje jedna generalna reguła dotycząca podziału spadku. Każda sprawa spadkowa jest nieco odmienna, ponieważ zależy od woli zaangażowanych stron, składu spadku, okoliczności sprawy. W przypadku, gdy podział odbywa się w sądzie, tam zapada wyrok, oparty o zbadanie wszystkich okoliczności sprawy.