Testament allograficzny, czyli urzędowy, sporządza się ustnie przed określonym urzędem i jak już wspomniano stanowi on jedną z form testamentu zwykłego. Testament allograficzny stanowi alternatywę dla testamentu notarialnego, ponieważ opłaty za niego są niższe, co jest niewątpliwą zaletą, a sporządzenie go w domu testatora nie pociąga za sobą dodatkowych kosztów. Może zostać sporządzony w dowolnym czasie, przez każdą osobę, która posiada zdolność do czynności prawnych, jednak z pewnymi wyjątkami. Z Kodeksu cywilnego wynika, że nie mogą sporządzić testamentu w tej formie osoby głuche lub nieme – oczywiście ze względu na konieczność złożenia oświadczenia w formie ustnej.
Co do zasady, osoba chcąca sporządzić testament allograficzny powinna stawić się w odpowiednim urzędzie, aby złożyć ustne oświadczenie woli przed urzędnikiem i świadkami. Kolejnym etapem jest spisanie oświadczenia w protokole, odczystanie go i podpisanie przez testatora, przez osobę przed którą oświadczenie jest składane, a także przez świadków, których obecność jest niezbędna. Testament sporządzony w takiej formie ma moc dokumentu urzędowego i w związku z tym jest wiążący w świetle prawa.
Gdzie można sporządzić testament allograficzny?
Istnieje zamknięta lista organów uprawnionych do odebrania ustnego oświadczenia woli testatora. Reguluje to enumeratywnie artykuł 951 § 1 Kodeksu cywilnego, wskazując że testament allograficzny może zostać sporządzony jedynie poprzez oświadczenie woli złożone przed urzędnikami, to jest wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta), starostą, marszałkiem województwa, sekretarzem powiatu albo gminy lub kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Co ważne, osoby te nie mogą działać przez pośredników, ale muszą wysłuchać ustnego oświadczenia woli na temat treści testamentu osobiście, a następnie są zobowiązane do sporządzenia z tej czynności protokołu.
Świadkowie
Sporządzeniu testamentu allograficznego musi towarzyszyć co najmniej dwóch świadków, może ich być także więcej niż dwóch. Z uregulowań Kodeksu cywilnego wynika, że warunkiem koniecznym zostania świadkiem jest posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych. Świadkiem nie może być osoba skazana w przeszłości prawomocnym wyrokiem sądu za składanie fałszywych zeznań. Świadkowie muszą władać tym samym językiem, w którym składane jest oświadczenie woli testatora. Nie mogą być głuche, nieme ani niepiśmienne. Świadkiem nie może być małżonek testatora, jego krewni lub powinowaci pierwszego i drugiego stopnia oraz osoby pozostające z nim w stosunku przysposobienia. Świadkami nie mogą być również osoby, dla których testament przewiduje jakąkolwiek korzyść, na przykład osoby na rzecz których uczyniony zostanie zapis windykacyjny. Jako świadka nie traktuje się osoby, która przyjmuje oświadczenie woli testatora, może nim być jednak osoba sporządzająca protokół.
Protokół
Z czynności złożenia ustnego oświadczenia woli wyznaczona osoba biorąca w niej udział musi sporządzić protokół. Oświadczenie spadkodawcy spisuje się w protokole z podaniem daty jego sporządzenia. Protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków. Protokół powinien być podpisany przez spadkodawcę, przez osobę, wobec której wola została oświadczona oraz przez świadków. Taki dokument nabiera mocy urzędowej, trzeba jednak pamiętać, że w pewnych sytacjach może zostać podważony.
Nieważność testamentu allograficznego
Testament urzędowy musi spełniać wszystkie wymogi formalne, żeby mógł być uznany za ważny. Należy do nich konieczność złożenia oświadczenie woli w obecności odpowiedniego urzędnika z listy osób uprawnionych i w obecności świadków. Dodatkowo protokół z tej czynności musi zostać podpisany przez osoby biorące w niej udział. W praktyce, jeśli testament urzędowy zostanie uznany za nieważny, to możliwa jest jego konwersja w testament ustny, wywołujący skutki prawne. Warto wiedzieć, że odpowiedzialność za straty poniesione przez ewentualnych beneficjentów w przypadku sporządzenia testamentu przez osobę nieuprawnioną i w sytuacji gdy konwersja nie jest możliwa, spoczywa na Skarbie Państwa lub jednostkach samorządu terytorialnego.
Opłaty za sporządzenie testamentu
Jakie opłaty nalicza się za sporządzenie testamentu urzędowego? Pobierana jest jedynie opłata skarbowa w wysokości 22 złotych. Wyższe są koszty ponoszone za taką czynność w kancelarii notarialnej, ponieważ za testament jednostronicowy z wypisem opłata wynosi 70 złotych i kwota ta rośnie z długością testamentu. Jednak u notariusza uzyskuje się także pomoc w sporządzeniu testamentu, dlatego jest to usługa znacznie bardziej popularna. Prawdopodobnie niewiele osób wie o możliwości sporządzania testamentów w urzędach.