Dowiedzmy się więcej o testamencie holograficznym. Jest on dokumentem przekazującym ostatnią wolę spadkodawcy, którą sporządza samodzielnie, bez świadków wymaganych przy innych formach testamentów. Przygotowanie testametu holograficznego nie wiąże się więc z poniesieniem jakichkolwiek kosztów i nie wymaga niczego poza czymś do pisania i kartką papieru. Oznacza to, że nikt nie musi wiedzieć o sporządzeniu testamentu. Istnieje możliwość rozporządzenia majątkiem w dowolny sposób, zgodnie ze swoją wolą, na rzecz osób fizycznych albo dowolnych działających organizacji. Przy sporządzaniu testamentu holograficznego nie mamy jednak pomocy notariusza, dlatego warto się dowiedzieć, jakie wymogi należy spełnić, aby testament był ważny.
Zgodnie z artykułem 949 Kodeksu cywilnego, aby testament holograficzny był ważny powinien:
- być w całości napisany własnoręcznie przez testatora, przy czym nie jest ważne narzędzie, jakim się posługuje, może to być długopis, flamaster, dłuto, a nawet kreda, nie jest też ważne podłoże na jakim zapisuje postanowienia – papier, materiał, kamień. Nieważność testamentu holograficznego spowoduje napisanie go na komputerze, na maszynie lub podyktowanie go innej osobie. Osoba niepełnosprawna fizycznie (pozbawiona rąk) chcąc napisać taki testament może używać ust czy nogi. Dokument nie musi być zatytułowany testamentem. Dla ważności testamentu nie ma też wymogu sporządzenia go w języku polskim.
- być własnoręcznie podpisany przez testatora, przy czym podpis musi zawierać co najmniej nazwisko testatora, a w przypadku gdy nazwisko złożone jest z dwóch członów, możliwe jest posłużenie się tylko jednym z nich. Dopuszcza się podpisanie się stale używanym pseudonimem, jednak niewystarczające jest podpisanie się jedynie inicjałami. Podpis musi znajdować się pod całą treścią dokumentu zawierającego dyspozycje na wypadek śmierci. Nieprawidłowo podpisany testament jest nieważny.
- być opatrzony datą sporządzenia, jednak brak daty nie pociąga za sobą nieważności testamentu własnoręcznego, jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów – tylko w sytuacji gdy spadkodawca sporządził więcej niż jeden testament. W takiej sytuacji brak daty powoduje nieważność testamentu, ponieważ nie można ustalić wzajemnego stosunku testamentów. Data powinna zwierać określenie dnia, miesiąca i roku, jednak może być określona jako zapis „w dniu moich 75 urodzin”, „w pierwszym dniu Świąt Bożego Narodzenia 2020 roku”. Miejsce umieszczenia daty, na początku czy na końcu testamentu, nie ma znaczenia dla ważności dokumentu. Podsumowując – testament bez daty jest nieważny tylko wtedy, gdy jej brak budzi wątpliwości co do zdolności testowania spadkodawcy lub uniemożliwia jednoznaczną interpretację treści rozporządzenia.
Testament holograficzny – kto może go sporządzić?
Testament własnoręczny może spisać każdy, kto potrafi i jest w stanie pisać. Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego spisanie testamnentu może odbyć się także ustami czy nogą, w przypadku osób niepełnosprawnych, które są świadome i są w stanie wyrażać wolę. Do sporządzenia testamentu własnoręcznego nie ma potrzeby posiadania wykształcenia prawniczego ani doświadczenia w tym zakresie.
Jak długo jest ważny testament holograficzny?
Jeżeli testament własnoręczny nie zostanie zmieniony lub odwołany, to będzie wiążący po śmierci testatora, nawet jeśli od chwili sporządzenia testamentu minie kilkadziesiąt lat. Nie istnieje zatem termin ważności testamentu własnoręcznego.
Przechowywanie testamentu holograficznego
Testament holograficzny można przekazać do przechowania notariuszowi, ale nie ma takiego wymogu. Na pewno należy przechowywać go w bezpiecznym miejscu, aby zapobiec jego zagubieniu lub zniszczeniu. Dobrym pomysłem jest zrobienie zdjęcia ostatniej woli i przekazanie go spadkobiercom.
Czy można zmienić testament własnoręczny?
Testament własnoręczny, podobnie jak każdy inny, można zmienić lub odwołać w dowolnej chwili. Zmiany w treści testamentu można wprowadzić poprzez wskazanie, które postanowienia nie mają obowiązywać. Z kolei najprostszą metodą odwołania testamentu jest przekreślenie lub zniszczenie dokumentu, ale tylko w sytuacji, gdy nie istnieją kopie testamentu. Wówczas zniszczenie jednej z nich może nie być wystarczające i powinno być uzupełnione o podpisane oświadczenie o przykładowej treści: niniejszym odwołuję spisany przeze mnie tesament własnoręczny sporządzony dnia 10 maja 2021 roku w Sopocie. Odwołać testament można także poprzez spisanie nowego testamentu własnoręcznego, ale niekoniecznie, bo możliwe jest również dokonanie tej czynności u notariusza, czyli spisanie testamentu notarialnego.
Co dzieje się z testamentem własnoręcznym po śmierci testatora?
Po śmierci testatora wymagane jest złożenie testamentu w sądzie właściwym ze względu na miejsce zamieszkania spadkodawcy przed śmiercią. Będąc posiadaczem testamentu można zgłosić się od razu do notariusza w celu sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia. Osoba będąca w posiadaniu testamentu i odmawiająca uczynienia zadość temu obowiązkowi ponosi odpowiedzialność za wynikłą z tego szkodę. Jeżeli zgubi się testament własnoręczny to według przepisów prawa dopuszczalne jest odtworzenie treści testamentu nawet na podstawie zdjęć. Wiąże się to jednak z dodatkowym czasem potrzebnym na zweryfikowanie rzeczywistych intencji testatora co do przeznaczenia majątku.
Ułatwieniem przy szukaniu testamentu jest jego rejestracja w Notarialnym Rejestrze Testamentów.
Zakaz testamentu wspólnego
Prawo nie przewiduje możliwości sporządzenia testamentu wspólnego. Każdy testament może zawierać wolę tylko jednego testatora pod rygorem nieważności. Dla przykładu w sytuacji, kiedy małżonkowie są współwłaścicielami mieszkania, to aby zapisać to mieszkanie określonej osobie w testamencie, nie mogą napisać jednego testamentu i oboje się pod nim podpisać. Każdy z małżonków oddzielnie musi sporządzić własny testament, w którym rozrządzi przysługujący mu udział we współwłasności mieszkania. W innym przypadku żaden z zapisów we wspólnym testamencie nie będzie miał mocy prawnej.
Testament własnoręczny a testament notarialny
Testament własnoręczny ma taką samą moc prawną jak testament notarialny. Można go sporządzić w dowolnym miejscu, także mieszkając za granicą, jeśli dokonuje się podziału majątku znajdującego się w Polsce. Natomiast w przypadku podziału majątku zagranicznego (na przykład nieruchomości w innym kraju) należy się stosować do przepisów lokalnego prawa. W związku ze sporządzeniem testamentu własnoręcznego nie ponosi się żadnych kosztów. Testator nie ma jednak pomocy kancelarii prawnej i sam musi sformułować wszelkie postanowienia dotyczące ustalenia grona spadkobierców zgodnie z obowiązującym prawem. Musi wyraźnie opisać spadkobierców i uzasadnić, jeśli taka sytuacja ma miejsce, dlaczego kogoś wydziedzicza.
Ryzyko sporządzenia testamentu własnoręcznego
Największym ryzykiem jest wadliwe sporządzenia testamentu własnoręcznego, powodujące jego nieważność. Mimo że samodzielne spisanie testamentu jest
najprostszą formą rozporządzania majątkiem na wypadek śmierci, to jego prawidłowe sporządzenie może wielu osobom sprawić problem. Głównie z tego powodu warto powierzyć tę czynność adwokatowi, radcy prawnemu bądź notariuszowi, który zapewni spadkodawcy profesjonalną pomoc prawną i zagwarantuje, że jego ostatnia wola nie będzie dotknięta brakami skutkującymi nieważnością testamentu.
Dlaczego warto sporządzić przynajmniej testament własnoręczny?
Posiadając jakikolwiek majątek warto rozważyć uregulowanie jego podziału po swojej śmierci. Z taką decyzją nie trzeba czekać do wieku emerytalnego, zawsze z biegiem czasu można dokonać zmian w już sporządzonym dokumencie. Dziedziczenie jest uregulowane przepisami prawa, więc brak testamentu powoduje dziedziczenie na zasadach ustawowych. Nie uwzględnia to na przykład sytuacji, w której spadkodawca chce przekazać cały majątek tylko jednej osobie, a nie wszystkim, którym należy się według prawa lub sytuacji, kiedy nie chce, aby określony członek rodziny dziedziczył majątek (czyli chce go wydziedziczyć). Brak testamentu może prowadzić do kłótni między spodkobiercami podczas podziału majątku. To pokazuje, że sporządzenie testamentu jest potrzebne, a wręcz konieczne.
Prawidłowo sporządzony testament reguluje zasady dziedziczenia i zapobiega problemom przy podziale majątku. Testament najlepiej sporządzić w doświadczonej kancelarii prawnej specjalizującej się w prawie spadkowym, która podpowie co i jak należy uregulować.